Yerba Mate – właściwości, działanie, skutki uboczne

Yerba mate jest naturalnym naparem przyrządzanym z liści ostrokrzewu paragwajskiego, a także łodyg w zależności od wybranego rodzaju. Sporządzony napój charakteryzuje się właściwościami pobudzającymi, zdrowotnymi i regulującymi i oczyszczającymi. Skład yerba mate jest bardzo bogaty w składniki odżywcze, dzięki czemu jej działanie ma bardzo dobry wpływ na organizm. Należy jednak pamiętać, że właściwości yerba mate nie zawsze muszą działać korzystnie na człowieka. W tym artykule przedstawimy zarówno zalety, jak i wady spożywania naparu z ostrokrzewu paragwajskiego.

Co to jest yerba mate?

Yerba mate, jak zostało wspomniane na początku artykułu, jest ziołowym naparem, który robi się z patyczków i liści ostrokrzewu paragwajskiego. Choć często nazywana jest krzewem, to w rzeczywistości jest drzewem wiecznie zielonym. Yerba mate spożywana jest głównie w Ameryce Południowej, a za jej ojczyznę uznaje się Paragwaj. W jaki sposób yerba trafia do jej sympatyków? W pierwszej kolejności z drzewa ścinane są liście oraz gałązki. Następnie sortuje się je, tnie, rozdrabnia i praży. Po serii tych czynności susz leżakuje, a na koniec jest aromatyzowany i ewentualnie mieszany z innymi ziołami.

Samo drzewo, z którego zbierane są składniki na susz, może osiągać wysokość nawet do 30 metrów. Co istotne, rośnie ono jedynie na obszarze pomiędzy rzeką Paraguay, a Oceanem Atlantyckim. Ciekawostką jest natomiast to, że nie udaje się go uprawiać na innych obszarach. Yerba mate uprawia się w kilku krajach: Argentynie, Brazylii i rzecz jasna w Paragwaju. Jest to ważna informacja, ponieważ wiąże się z nią również sposób przygotowywania suszu. Picie yerba mate jest powszechne w Paragwaju, Urugwaju, Argentynie, południowej Brazylii i Chile. Niezależnie od wieku, spożywa ją każdy, a często jest sprowadzane do wspólnego rytuału.

Rodzaje yerba mate

Yerba mate można podzielić na kilka rodzajów. Najpopularniejszy jest podział ze względu na kraj pochodzenia. Ponadto yerba mate można dzielić ze względu na skład.

Yerba mate argentyńska

Yerba mate z Argentyny jest łagodna w smaku, grubo cięta i zawiera mniej pyłu. Charakteryzuje się bardziej goryczkowym smakiem, ale mimo to polecana jest szczególnie początkującym mateistom. Yerba argentyńska ma także mniejsze działanie pobudzające, co wynika z jej krótszego procesu suszenia. W Argentynie yerba mate pija się od rana tak jak kawę i uznawana ona jest za trunek narodowy. Bardzo często mówi się, że napar z ostrokrzewu paragwajskiego jest dla Argentyńczyków tym, czym fajka wodna dla mieszkańców krajów arabskich.

Yerba mate brazylijska

Yerba brazylijska jest soczyście zielona i bardzo drobno zmielona, na mąkę. Dzięki temu, że nie leżakuje, to odznacza się świeżym trawiastym smakiem. Z racji tego, że yerba z Brazylii, określana także jako erva mate chimarrão, jest tak drobno zmielona, niezbędna do jej picia jest specjalna bombilla. Napar z wyglądu przypomina zieloną kawę. Ponadto jest ona bardzo wydajna, dzięki czemu można ją wielokrotnie zalewać.

Yerba mate paragwajska

Yerba mate paragwajska odznacza się przede wszystkim dymnym i wędzonym smakiem oraz aromatem. Susz jest drobno cięty i ma większą zawartość pyłu niż yerba argentyńska. Ponadto charakteryzuje się większą mocą działania pobudzającego. Ze wszystkich rodzajów to właśnie paragwajka jest najmocniejsza, gdyż liście suszone są nad dymem z ogniska. W Polsce yerba mate z Paragwaju najczęściej pije się na ciepło, ale mieszkańcy Paragwaju zdecydowanie bardziej preferują jej mrożoną wersję. Dodatkowo do naparu można dodać inne zioła i sok owocowy.

Yerba mate urugwajska

Yerba mate urugwajska nie pochodzi z Urugwaju, jak można by było się sugerować nazwą. Ostrokrzew paragwajski po prostu nie rośnie w tym kraju, ale jest to czwarty najważniejszy rodzaj naparu i zdecydowanie inny niż pozostałe. Urugwajczycy uwielbiają drobno zmielony susz, który jest pylasty i pozbawiony patyczków, a do tego długo leżakowany.

Wszystkie opisane powyżej rodzaje yerba mate i ich cechy są bardzo ogólne, ponieważ w każdym przypadku można znaleźć wyjątki potwierdzające regułę. Jest to najważniejszy podział, gdyż określa on smak oraz wygląd podstawowego suszu, który w dalszym etapie może stać się bazą do kolejnych wariacji z nim związanych. Dlatego też yerba mate można podzielić ze względu na skład.

Yerba mate klasyczna

Klasyczna yerba to 100-procentowy susz z ostrokrzewu paragwajskiego. Herbata yerba mate w wersji klasycznej nie zawiera żadnych dodatków. CO istotne, na smak każdej yerby wpływa nasłonecznienie, gleba oraz otoczenie danej plantacji, sposób produkcji, czas zbiorów, okres leżakowania. Przez to też napar naparowi nie jest równy, mimo że skład jest jednak ten sam. Którą wybrać? Najlepiej spróbować każdej yerby.

Yerba mate z dodatkiem innych ziół

Yerba mate może mieć także różne dodatki. Można więc spotkać się z owocową, ziołową, czy owocowo-ziołową. Mało tego, można nawet znaleźć susze z dodatkiem przypraw korzennych. W praktyce znajdują się w nich naturalne suszone zioła, korzenie, kwiaty i owoce, naturalne esencje eteryczne, aromaty identyczne z naturalnymi oraz sztuczne wpływające na smak naparu.

Oczywiście podziałów można dokonywać naprawdę wielu. Poza wymienionymi można rozróżnić yerba mate despalada i con palo. Pierwszy rodzaj to susz bez patyczków, drugi natomiast z zawartością gałązek.

Yerba mate to nie herbata

Napar z yerba mate jest bardzo często mylona z herbatą ze względu na swój wygląd i zawartość. Oczywiście takie określenie jest nieprecyzyjne, ponieważ Polacy większość, co się parzy i pije nazywa herbatą. Według Wikipedii: „Nazwa Yerba Mate, wymyślona najprawdopodobniej przez jezuitów, pochodzi od przekształconego łacińskiego słowa herba – ziele i mati, co w języku keczua oznacza tykwę, w której parzy się ziele.” Prawdziwa herbata jest mieszanką zmielonych liści roślin o takiej samej nazwie.

Yerba mate to z kolei napar z ostrokrzewu paragwajskiego. Poza tym susz yerba mate przygotowuje się zdecydowanie inaczej, a dodatkowo ma inny skład chemiczny i właściwości. To zdecydowanie odróżnia napar od tego, co ludzie piją na co dzień. Co więc wyróżnia yerba mate? Po pierwsze do naczynka zwanego matero, które może być z tykwy lub palo santo, sypie się dość dużą ilość suszu yerba mate. Ponadto do spożywania napoju używa się specjalnej rurki z sitkiem, tak zwanej bombilli, a każdą porcję suszu można zalewać nawet kilkukrotnie.

Co znajduje się w yerba mate?

Yerba mate określane jest także jako złoto Indian z plemienia Guarani. To właśnie oni odkryli moc liści ostrokrzewu paragwajskiego. Indianie Guarani zabierali liście drzewa na długie polowania, aby lepiej radzić sobie z głodem i ze zmęczeniem. Yerba mate hamowała apetyt wojowników, zwiększała ich odporność na długotrwały wysiłek i dostarczała niezbędnych składników mineralnych.

Yerba mate zawiera w sobie ponad 200 aktywnych komponentów. Co istotne, nie wszystkie przechodzą do naparu, jak na przykład wapno i żelazo, jednak większość substancji rozpuszcza się w wodzie i następnie przedostaje do ludzkiego organizmu. Do najważniejszych składników yerba mate zaliczyć można:

• mikroelementy – mangan, cynk, miedź, chrom, krzem,
• ksantyny – teobromina, kofeina, teofilina,
• polifenole – mają właściwości antyoksydacyjne,
• saponiny – mają właściwości przeciwzapalne, wpływają korzystnie na trawienie cholesterolu,
• makroelementy – fosfor, magnez, potas,
• witaminy –  A, B1, B2, B3, B5, B6, B7, C, E, PP, H.
•  

Wszystkie składniki mineralne oraz witamy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Odpowiednia suplementacja z pewnością wpływa korzystnie na przebieg wielu różnych czynności życiowych, ale nie wszystkie elementy da się dostarczyć wraz z pożywieniem. Yerba mate jest doskonałym źródłem witamin z grupy B, które są odpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Łagodzą one napięcie nerwowe, poprawiają nastrój i sprawność intelektualną. Badania pokazują, że napar yerba mate jest bardzo dobrym źródłem wymienionych wyżej składników.

Warto także dodać, że z picia yerba mate korzyści czerpali marynarze, którzy chorowali na szkorbut. Podczas długich podróży oceanicznych nie mieli możliwości spożywania bogatych w witaminy owoców i warzyw, ale dzięki temu, że zaczęli parzyć yerba mate skutecznie uzupełniali braki witamin i minerałów. W roku 1964 Instytut Pasteura potwierdził, że yerba mate zawiera praktycznie wszystkie witaminy i minerały, które są niezbędne do utrzymania ludzkiego życia. Należy pamiętać, że sama yerba nie zastąpi dobrze zbilansowanej diety.

Właściwości zdrowotne yerba mate

Trudno jest wymienić wszystkie właściwości zdrowotne yerba mate, nawet jeśli chodzi tylko o te, które zostały przebadane naukowo. Ponadto lista korzyści z picia yerba mate jest bardzo długa i rośnie wraz z kolejnymi publikacjami naukowymi. Napar cieszy i poprawia samopoczucie. Yerba mate ma właściwości pobudzające i korzystnie wpływają na metabolizm w organizmie człowieka. Ale to nie wszystko. Napój z ostrokrzewu paragwajskiego ma znacznie więcej zalet.

Właściwości pobudzające w yerba mate

Kofeina to jedna z ulubionych używek ludzi, a związek ten znajduje się w wielu roślinach. Zawiera go między innymi ostrokrzew paragwajski. Dzięki temu właściwości yerba mate to także pobudzenie, które w przeciwieństwie do kawy jest efektywniejsze. Dlaczego? Filiżanka małej czarnej pobudza szybko, ale równie szybko spada aktywność kofeiny. W przypadku yerba mate pobudzenie nie jest tak odczuwalne, ale za to trwa dwa razy dłużej, nawet do 8 godzin. Na pobudzające działanie yerba mate wpływ ma także teobromina, która odpowiedzialna jest właśnie za równoważenie skutków spożywania kofeiny. Spożywanie kawy powoduje, że naczynia krwionośne się rozszerzają, a ciśnienie krwi podnosi. Dzięki teobrominie nie dochodzi jednak do efektu kofeinowych palpitacji serca, dlatego picie yerby jest znacznie zdrowsze i korzystniejsze.

Wsparcie dla umysłu i odporności

Zawartość kofeiny to jedna z zalet yerby. Warto także wspomnieć o tym, że ma ona pozytywny wpływ na ludzki umysł i odporność. Dzięki zawartości magnezu, który odpowiada za sprawne działanie układu sercowo-naczyniowego, poprawia się także pamięć. Ponadto z picia yerby korzysta ludzki mózg, którego praca jest usprawniana. Dlatego też yerba mate ma często zwolenników wśród studentów i uczniów oraz osób pracujących umysłowo.

Lista aktywnych składników yerba mate jest bardzo długa, ale wartym podkreślenia jest fakt, że poza tym, iż zawiera kofeinę oraz magnez, to w swoim składzie ma także flawonoidy, jak kwercetyna, rutyna, czy kemferol i antocyjany. Charakteryzują się one właściwościami przeciwutleniającymi, przeciwzapalnymi i poprawiają krążenie krwi. Na dodatek naturalnie wspomagają działanie układu odpornościowego. Należy jednak pamiętać, że substancje te nie występują w dużych ilościach, ale można pić yerba mate regularnie, aby wspomóc ludzki organizm w walce z infekcjami i alergiami.

Napój sportowców

W Ameryce Południowej spożywanie naparu z yerba mate jest czymś normalnym. W Europie z kolei nie jest to tak popularny napój, ale co istotne – wielu sportowców zaczęło pojawiać się z nim regularnie. Piłkarze bardzo często spożywają yerba mate tuż przed meczem, a także na co dzień, ponieważ w ten sposób dostarczają sobie niezbędne witaminy i minerały. Ciało człowieka wzmocnione kofeinowo-mineralno-witaminową bombą jest gotowe do podjęcia aktywności fizycznej. Yerba mate zwiększa odporność organizmu i jego wytrzymałość. Ponadto przyspiesza regenerację po chorobie i wysiłku fizycznym.

Profilaktyka nowotworów

Napar z yerba mate często pomaga uniknąć nawet raka. Zawarte liściach przeciwutleniacze występują w tak dużych ilościach, że roślina ta wygrywa z innymi ich bogatymi źródłami, do jakich zaliczana jest między innymi zielona herbata, czy czerwone wino. Wśród antyoksydantów naturalnie znajdujących się w yerba mate można wymienić polifenole i saponiny, czy też kwas chlorogenowy. Wszystkie te przeciwutleniacze występują w tak dużych ilościach, że można mówić o silnym działaniu powstrzymującym rozwój komórek nowotworowych.

Negatywne skutki yerba mate – mity

W sieci można znaleźć wiele różnych informacji, które często są niezweryfikowane. Tak też jest w przypadku yerba mate. Najczęściej powtarzanym mitem jest skutek uboczny, który powoduje wzrost ryzyka zachorowania na raka przełyku. Oczywiście jest to teza, którą można włożyć między bajki. To, że yerba mate nie wywołuje takich chorób potwierdza badanie naukowe Division of Cancer Epidemiology and Genetics z Państwowego Instytutu Badań nad Rakiem z Rockville z USA. Okazuje się, że nie istnieje żaden związek między piciem naparu a zwiększonym ryzykiem nowotworu. Aż trudno sobie wyobrazić, co działoby się z mieszkańcami Ameryki Południowej, dla których yerba mate to napój pity od małego.

Mówi się także, że yerba wpływa niekorzystnie na serce. Owszem pobudza ona, ale nie wykazuje działań, które mogłyby szkodzić sercu. Na dodatek niektóre yerby mają oznaczenie Argentyńskiej Fundacji Kardiologii, a przez niektórych jest ona stosowana jak suplement diety. Negatywne właściwości naparu to podobno również bezsenność. Nie ma jednak dowodów naukowych, które by jednoznacznie stwierdzały taką zależność. Warto dodać, że yerby powinny unikać jednak kobiety w ciąży, matki karmiące i osoby z bardzo wrażliwym żołądkiem, ale to głównie ze względu na zawartość kofeiny.

Właściwości yerba mate – podsumowanie

Yerba mate to niesamowity napar, który pity regularnie może przynieść wiele korzyści ludzkiemu organizmowi. Jej właściwości zdrowotne są bardzo duże. Wystarczy wymienić zawartość takich witamin, jak A, B, C i E. Ponadto obniża poziom złego cholesterolu, wspiera układ nerwowy. Dodatkowo charakteryzują ją właściwości odchudzające, ponieważ wspomaga przemianę materii. Gorzki smak yerby może jednak niektórych odrzucać. Na szczęście w swojej ofercie posiadamy również produkty, które są z dodatkiem owoców, czy ziół, które skutecznie łagodzą gorycz.

Yerba mate powinna być parzona w odpowiedni sposób, aby można z niej było wydobyć pełnię aromatu oraz  właściwości. Temperatura wody powinna wynosić 70-80 stopni Celsjusza, dzięki czemu wszystkie składniki odżywcze zawarte w suszu zostaną z niego wydobyte. Yerbę można pić codziennie, kilkukrotnie, ale trzeba przy tym pamiętać, że pobudza ona dłużej, ale mniej intensywnie. Jest za to skuteczniejsza niż filiżanka kawy. Należy jednak pamiętać o zawartości kofeiny, którą można przedawkować. Ważne jest to, aby pić yerba mate w umiarze, dzięki czemu ludzki organizm otrzyma wszystkie najważniejsze minerały i witaminy, tak bardzo potrzebne do jego funkcjonowania.

Napar z yerby zyskuje coraz większą popularność na całym świecie. Warto go wprowadzić również do swojej kuchni zamiast kawy, chociażby dlatego, że jest o wiele zdrowsza. Wymienione właściwości to oczywiście część z długiej listy zalet mate dla organizmu. Z pewnością osoby, które zdecydują się regularnie pić napój, odczują jego pozytywne działanie już po kilku dniach.