Skąd pochodzi yerba mate?
Korzyści płynące z yerba mate zostały odkryte 3000 lat przed naszą erą, ale jej rosnąca popularność wzrosła w ciągu minionych wieków dzięki jej niezliczonym zaletom i znaczeniu kulturowym.
Yerba mate jest nadzwyczaj popularnym napojem w Argentynie, Urugwaju, Paragwaju, a nawet w niektórych regionach Brazylii. Z powodu unikalnego sposobu przygotowania i spożywania napar ten jest uważany za dziedzictwo kulturowe w powyższych krajach. Dzięki swoim niezliczonym właściwościom zdrowotnym powoli przekroczył on granice innych kontynentów i ugruntował swoją pozycję na liście najpopularniejszych napojów świata. Aby zrozumieć jego rosnące znaczenie i zasięg należy poznać jego historię i pochodzenie.
Yerba Indian Guarani
Według książki „Caá Porã: Duch yerba mate” wydanej przez firmę Establecimiento Las Marías odkrycie yerba mate można przypisać indiańskiemu plemieniu Kaingang z południowo-wschodniej Brazylii, które jakieś 3000 lat przed naszą erą spożywało surowe listki tej rośliny.
Jednak to właśnie Indianie Guarani (rdzenni mieszkańcy kilku krajów południowoamerykańskich) zajęli się wykorzystaniem zalet yerba mate i udoskonalili sposób jej spożywania umieszczając liście w tykwie z wodą i pijąc płyn przez bombille (rurki) wykonane ze zdrewniałych trzcin. W rzeczy samej słowo „mate” pochodzi z języka guarani: „caá-mate”, gdzie caá oznacza roślinę lub zioło, a „mate” odnosi się do tykwy, z której się ją piło. Indianie byli świadomi jej wartości odżywczych, uważa się, że czasami żuli surowe liście yerba mate.
Oprócz docenienia wartości odżywczych mate, czcili ją jako święty dar bogów o wyjątkowym duchowym znaczeniu. Oddawali jej cześć i uważali, że pijąc mate, pili moc dżungli. Dzięki wartości jaką Guarani przypisywali yerbie mate, stała się ona walutą wymiany handlowej z innymi ludami prekolumbijskimi: Inkami, Charruami, Araukanami i plemionami Pampasów, którzy ostatecznie przyjęli mate w swoich własnych kulturach.
Popularność w epoce kolonialnej
Kiedy Hiszpanie skolonizowali Amerykę Południową, nauczyli się od Indian Gurani jak wykorzystywać yerba mate, która wkrótce zdobyła ogromną popularność wśród kolonizatorów. Błyskawicznie zaczęto upowszechniać yerbę na całym terytorium, które znajdowało się pod panowaniem hiszpańskim.
To właśnie jezuiccy misjonarze byli odpowiedzialni za niezwykle szybkie rozpowszechnienie spożycia yerba mate. Rozpoznali oni ogromny potencjał ekonomiczny drzemiący w jej komercjalizacji i postanowili zbadać, dlaczego roślina yerba mate (ostrokrzew paragwajski) kiełkowała tylko w tym regionie świata. Odkryli, że kluczem do uprawy ostrokrzewu były tukany, które wstępnie trawiły jego nasiona (odkrycie to zostało potwierdzone pół wieku później przez francuskiego przyrodnika Aimé Bonplanda).
Hiszpańscy jezuici byli pionierami w dziedzinie uprawy, transportu i handlu yerbą, chociaż woleli pić ją z małych woreczków i bez bombilli, inaczej niż czynili to Indianie Guarani. W związku z tym yerba mate stała się znana jako „herbata jezuicka”.
Gauczowie i ich zamiłowanie do yerba mate
W całej Argentynie, a także w Urugwaju, Paragwaju, południowej Brazylii, Chile, a nawet Boliwii pojawili się w okresie kolonialnym gauczowie (gauczo to argentyński odpowiednik amerykańskiego kowboja). Byli oni znani z silnej, niezależnej osobowości i półkoczowniczego trybu życia. Ci sprawni jeźdźcy zamieszkiwali tereny, które nie nadawały się na założenie miast i osad, polowali na zdziczałe bydło sprowadzone na pampasy przez hiszpańskich i portugalskich kolonizatorów. Gauczowie byli pionierami asado (pieczeń wołowa), który obecnie jest jedną z najgłębiej zakorzenionych tradycji kulinarnych w krajach takich jak Argentyna i Urugwaj.
Wchodząc w kontakt i współistniejąc z ludnością tubylczą, gauczowie przejęli yerba mate wraz z asado, jazdą konną i typową skórzaną odzieżą jako fundamentalną część własnej tożsamości. Zwykli pić yerbę w grupie na śniadanie, na obiad, na kolację i przed snem. Spożywanie yerby stało się tradycją gauczów, która przetrwała do dziś: argentyńscy kowboje spotykali się przy yerbie, aby podtrzymać więzi towarzyskie. W czasie tych spotkań zwykli podgrzewać wodę na palenisku obok grillującej się pieczeni wołowej, a yerba krążyła z rąk do rąk.
Podczas długiej walki o niepodległość Argentyny w XIX wieku zwyczaj picia yerba mate ugruntował się w ramach narodowego folkloru. Przeczytaj więcej o spożyciu yerba mate w Argentynie w tym artykule.
Yerba mate dzisiaj
Yerba mate jest uprawiana w Argentynie, Paragwaju i na południu Brazylii, gdzie grunty, temperatura i wilgotność są idealne (więcej o produkcji yerba mate przeczytasz tutaj). Chociaż podjęto niezliczone próby uprawy i produkcji yerba mate w innych regionach Ameryki Północnej, Azji i Afryki, ostrokrzew paragwajski (Ilex paraguariensis) niechętnie rośnie poza obszarem pochodzenia pierwotnie zamieszkałym przez Indian Guarani.
W Argentynie yerba mate jest po wodzie najczęściej spożywanym napojem bez względu na płeć, wiek czy klasę społeczną. Według Narodowego Instytutu Yerba Mate statystyczny Argentyńczyk spożywa średnio 100 litrów yerba mate rocznie. Yerba mate jest obecna w 90% argentyńskich gospodarstw domowych. Istnieje ponad 200 marek, których liderem jest firma Las Marías (wraz ze swoją główną marką Taragüi) posiadająca 30% narodowego rynku yerba mate.
Chociaż Argentyna jest największym producentem i eksporterem yerby z 60% udziałem w światowym rynku, obecnia ten napój zyskuje coraz większą popularność poza granicami Ameryki Łacińskiej. W dzisiejszych czasach można korzystać z dobrodziejstw tego naturalnego naparu daleko poza kontynentem jego pochodzenia: można zamówić yerba mate online i otrzymać ją w Europie i Stanach Zjednoczonych (zobacz tutaj mapę sklepów). Istnieje duża różnorodność produktów tradycyjnych jak i nowatorskich powstałych na bazie yerba mate.
Yerba mate jest bez wątpienia jednym z najbardziej zaskakujących i przyjemnych odkryć, jakie kontynent południowoamerykański podarował światu. Należy dodać, że poznajemy coraz więcej korzyści, które powiększają obszerną listę już znanych zalet yerba mate.
